Գուցե և հարկ կա վերանայելու հերոսության և առօրյա արժանապատիվ կեցվածքի սահմանումներն ու սահմանագծերը

Օրերս «Բարեպաշտ սերունդ» հիմնադրամի հանդիսությունների սրահում կայացավ Գագիկ Հարությունյանի «Մուսալեռից Խնապատ» փաստագրական ֆիլմի ցուցադրություն-քննարկումը, որին ներկա էին մի շարք խնապատցիներ, մասնավորապես «Բարեպաշտ սերունդ» հիմնադրամի հիմնադիր նախագահ, գործարար Բարսեղ Բեգլարյանը, մտավորականներ, տարբեր կրթական հաստատություններում սովորող երիտասարդներ:

Ֆիլմը պատմում է արցախյան հերոսամարտի ընթացքում թշնամու անհավասար ուժերին հերոսաբար դիմակայած Արցախի Խնապատ գյուղի պատերազմական-պաշտպանական տարեգրության մասին, և պատումը կենդանանում է այդ ծանր իրադարձությունների մասնակից-ականատեսների հուշ-վավերագրերով, հուզումնառատ նկարագրություններով, ինչպես և արցախյան չքնաղ բնության, ֆիլմի թեմա հանդիսացող տարածքի` պատերազմի հետքերից չձերբազատված, բայց հաստատապես վերապրող պատկերաշարով:
Ֆիլմում զուգահեռ ներկայացվում են Մուսա լեռան հերոսական պաշտպանության պատմությանն առնչվող փաստեր, իսկ զուգահեռն ունի իր բացատրությունը: Ինչպես մեզ հետ զրույցում նշեց Գ. Հարությունյանը. «Մուսալեռան պատմությունը մեզ քաջ հայտնի է: Համանման մի պատմություն էլ եղել է Ղարաբաղում` Ասկերանի շրջանի Խնապատ գյուղում: Եթե Մուսալեռան պաշտպանությունը տևել է մոտ 50 օր, ապա Խնապատինը ձգվել է մեկ-մեկուկես տարի: Իրավիճակները շատ նման են եղել իրար: Եվ ես փորձեցի ֆիլմով ցույց տալ այդ երկու պատմությունների ընդհանրությունները: Ես զուգահեռ եմ անցկացրել երկու գյուղերի պատմությունների միջև: Հարյուր տարի անց ճակատագիրը կարծես կրկնվում է: Եվ ես այդ եմ ցանկացել ցույց տալ»:
Երկու տարի առաջ մեկնարկած «Հաղթանակի կոդ» կինոշարքի շրջանակներում նկարահանված այս ֆիլմի արտադրությունը Հայաստանի ազգային կինոկենտրոնինն է և «Բաղինյան արտվիդեո» ստուդիայինը:
Նշենք, որ Բարսեղ Բեգլարյանի հիմնադրած «Բարեպաշտ սերունդ» հիմնադրամի գլխավոր նպատակն է նպաստել նորարարական ձիրքերով օժտված երիտասարդ սերնդի ձևավորմանը, այն սերնդի, որը պատրաստ է և ի զորու` բոլոր ոլորտներում հանդես գալու հայ ժողովրդի, հայ պետության շահերի դիրքից: Այսպիսի սերնդի ձևավորման գործընթացի մի դրսևորում էլ «Մուսալեռից Խնապատ» ֆիլմի ցուցադրություն-քննարկումն էր: Քննարկումը զերծ չմնաց իրարամերժ տեսակետների խաչաձևումից:
Հանդիսատեսներից մեկը դժգոհեց, թե իր համար ֆիլմում հնչող շատ հարցադրումներ անհամոզիչ են, առկախված, պատումաշարը ներկայացնող կերպարները լիարժեք չեն ներկայացված:
Հարց հնչեց, թե ինչու են հատկապես ընտրվել Խնապատ գյուղը, խնապատցիները, այն դեպքում, որ այդպիսի բազմաթիվ այլ գյուղեր, բնակավայրեր և դրանց հերոս պաշտպաններ գոյություն ունեն ազատագրված Արցախի ողջ տարածքում:
ՈՒսանող Գեղամ Հարությունյանը նկատեց. «Բավական ազդեցիկ ֆիլմ էր: Ֆիլմի նշանակությունը, նպատակակետերը ես այլ կերպ եմ ընկալում: Սա կոնկրետ ժամանակաշրջանի մասին պատմող, այդ ժամանակաշրջանի ամբողջական պատկերն ստեղծող ֆիլմ էր: Ֆիլմի շնորհիվ պիտի աշխատի հանդիսատեսի երևակայությունը, և հատված առ հատված վերականգնվի այն ժամանակների ամբողջական պատկերը»:
Ռեժիսորն իր խոսքում վերահաստատեց ֆիլմում արծարծվող այն միտքը, որ պատմությունը, պատմագրությունը սուբյեկտիվ երևույթներ են, և սպառիչ, լիարժեք պատասխաններ տալը գրեթե անհնար է: Նրա ֆիլմում պատմվող մի հուզիչ միջադեպ կար. Խնապատի վիրավոր բժշկին` Հրայր Հովսեփյանին, ծանր վիճակում ուղղաթիռով տեղափոխում են Երևան: ՈՒղեկցող ազատամարտիկը հանում է իր զինվորական տաք վերնազգեստն ու ծածկում վիրավորին: Բժշկի կյանքը փրկում են, նա վերադառնում է հայրենի Խնապատ: Իսկ որդու` կյանքի ու մահվան սահմանագծում ապրած ծանր պահերի մասին հուզմունքով պատմող մայրը էկրանից դիմում է որդուն ուղեկցած մարտիկին. ինքը պահել է վերջինիս զինվորական վերնազգեստը և սպասում է, որ մի օր տերը պիտի գա ու վերցնի այն:
Այս դրվագի մասին խոսելիս ռեժիսորը նկատում է, որ դա պարզապես սովորական, մարդկային քայլ է: Այնինչ մենք դա և համանման այլ դրսևորումները որակում ենք իբրև հերոսություն: Նա նաև սովորական, բնական մղում է համարում արցախյան հերոսամարտն ինքնին, քանզի արցախցին ընդամենը փորձել է դիմագրավել իր տուն ներխուժած, իր դուռը կոտրող ավազակին, զավթիչին:
Գուցե և հարկ կա վերանայելու հերոսության և առօրյա արժանապատիվ կեցվածքի սահմանումներն ու սահմանագծերը, սակայն մինչ այդ հարկ է հետևել «Մուսալեռից Խնապատ» ֆիլմի օրինակին, նկարահանել նոր ֆիլմեր` հայկական այլ բնակավայրերի ու դրանց քաջասիրտ պաշտպանների մասին, այդուհանդերձ, չմոռանալով կինոարվեստի չափանիշների, հանդիսատեսի ակնկալիքների, իրականության հետ ներդաշնակ լինելու և այս կարգի մի շարք անհրաժեշտությունների մասին, որոնք կապահովեն կանաչ ճանապարհ մեր ազգային ճակատագիրն արտացոլող ֆիլմերի համար:

Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Անհամբեր ու սիրով եմ սպասում իր հերթական գրին, ես էդ գրի մշտամնա ընթերցողն եմ
• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»

Մեկնաբանություններ